Reflü Hastalığı

Mide hastalıkları çok yaygın mı?

Ülser 10-15 yıl öncesine kadar daha sık görülen bir hastalıktı. Son dönemlerde azaldı. Reflü hastalığı ve gastrit ön plana çıktı. Mideyle ilgili sorunlar arasında mide ve yemekborusu kanserleri de yer alıyor, ama bunların görülme sıklığı daha az. Mide ve yemekborusuyla ilgili sorunları sıralayacak olursak birinci sırada reflü hastalığı, ikinci sırada gastritler son olarak da ülser gelir. Türkiye'de konuyla ilgili istatistikler olmadığı için biz ancak görülme sıklığını ABD ve Avrupa'da yapılan araştırmalara göre değerlendiriyoruz. Reflü görülme sıklığı nüfusun yüzde 15-25'i civarındadır. Hastanın hayatı boyunca reflü olma ihtimali de yüzde 40'tır. Ülserin görülme sıklığı son zamanlarda yapılan tedavilerle azalmıştır.
Gastrit nedir, neden olur?
Gastrit mide derisinin iltihabıdır. İki türü vardır. Biri ani başlangıçlı olan akut gastrit, diğeri ise kronik gastrittir. Gastritlerin en büyük nedeni 'helicobacter pylori' denilen bir mikroptur. Bunun yanında gastrit yapan diğer nedenlerde bulunmaktadır. Ama en sık bu mikroba bağlı gastrit görülür. Bu mikrop mide derisi üzerine yerleşerek bir enfeksiyon oluşturur. Mide derisinde şişme, kızarıklık ve hücrelerde harabiyete neden olur. Bazı ilaçlar ve alkol de gastrit yapapr.

Gastrite hangi ilaçlar yol açar?
Romatizma ilaçları olarak bilinen bazı ağrı kesiciler, aspirin ve bazı antibiyotikler gasrite neden olabilir. Bu ilaçların bilinçsiz kullanılması daha ciddi olaylara yol olabilir. Örneğin kanama gibi. Bazen küçük bir bebe aspirini ciddi kanamalara neden olabilir. Aspirin gibi ilaçların zararlı etkileri mideye sadece temasla değil, kana karışarak da ortaya çıkar.

Gastritin tedavisi var mı?
Eğer suçlu bir bakteri ise veya bir ilaçsa ona göre tedavi belirlenir. Mide koruyucu ve asit azaltıcı ilaçlar verilir. Neden ilaç ve alkolse bunlar kesilir. Bakteriden kaynaklanıyorsa temizlenmesi için ilaç tedavisi yapılabilir. Mide derisi hasarlı olduğu için mide kendi ürettiği asitten daha çok etkilenir ve hastanın şikâyetleri de artar. Bunun için midenin asidi azaltılmalıdır. Diyet yapılmalı. Hastaya yasaklanan besinler ve içecekler söylenir. Bakteriye bağlı gastritlerde mevcutsa bakteriyi temizleme tedavisi antibiyotiklerle yapılır. Her baktreriye bağlı gastritte mikrop tedavisi şart değil.

Bu bakterinin görülme sıklığı nedir?
Yaklaşık olarak 100 kişiden 80'inde bu bakteri vardır. Yurtdışında bu oran özellikle Avrupa'da yüzde 50'ler civarındadır.
Bu bakteri nasıl bulaşıyor?
Bulaşma ağız yoluyla yiyecek ve içeceklerle olmaktadır. Hijyen oldukça önemlidir.

Gastritin tedavisi ne kadar sürer?
Eğer gastrit mikroba bağlıysa bir-iki haftalık antibiyotik tedavisiyle mikrop ortadan kaldırılabilir. Daha sonra hastaya yine mide koruyucu ilaçlar verilir. Gastrite bağlı şikâyetler bazen tamamen geçmeyebilir. İlaçlara ve alkole bağlı gastritlerde bunlar kesildiği zaman hasta rahatlamaya başlar. Normalde midenin onarım gücü vardır. İlaçlar iyileşmeyi hızlandırır.

Kişi bakterinin varlığını anlayabilir mi?
Bakteri her zaman bir yakınma oluşturmaz. Bazen bakteri vardır ama kişi bunun farkında değildir. Yıllarca hiç sorunsuz olarak bu bakteriyle yaşayabilir. Bu bakterinin var olup olmadığı çeşitli yöntemlerle belirlenebilir. Bu yöntemler arasında endoskopi en doğrusudur. Bunun yanında kan, dışkı ve nefes testleri ile bakteri varlığı belirlenebilir.

Gastritin yaşla ilgili var mı?
Evet. Özellikle bakteriye bağlı gastritler yaşla beraber artar. Bebeklik ve çocukluk döneminde daha az görülür. Bakteri varlığı toplumumuzda 20'li yaşlara gelindiğinde yükselerek yüzde 50'leri bulmaktadır. Buna paralel olarak gastrit görülme oranı da yükselir. 50'li yaşlarda yüzde 80'lere yükselmektedir. Bakteri kırsal kesimde yaşayanlarda daha yaygındır.

Çocuklarda olur mu?
Evet ama yetişkinler kadar sık değildir.

Endoskopi nedir?
Endoskopi içi boşluklu organların bir aletle incelenmesidir. Bu alet hem görüntülemeyi hem de biyopsi gibi bazı işlemleri yapmaya olanak sağlar. Halk arasında 'ışıklı hortum' olarak adlandırılıyor. Ama bu alete sadece hortum demek haksızlık olur. Mükemmel bir tanı aracıdır. Eğer yemek borusu, mide ve onikiparmak barsağını görüntülemek için endoskopi yapıyorsak bunun tıptaki adı 'özefagogastroduodenoskopi'dir. Kısaca 'gastroskopi'de denilebilir. Eğer kalınbağırsak için yapılıyorsa bunun adı da 'kolonoskopi'dir. Gastroskopi sırasında yemekborusu, yemek borusuyla midenin birleştiği yer, mide, midenin çıkış kısmı ve onikiparmak barsağı incelenir.

Endoskopi sırasında neler olur, zor mu?
Endoskopi 40 yıldır özellikle sindirim sistemi incelemesinde kullanılmaktadır. Eskiye oranla çok hareketli, esnek, daha ince, görüntü kapasitesi yüksek cihazlar var. Endoskopinin başarısı ve hastanın endoskopiden rahatsızlık duymaması kimin yaptığına, nerede yapıldığına, nasıl yapıldığına ve deneyimli bir yardımcı ekibinin olup olmamasına göre değişir. Endoskopiyi bu konuda eğitim görmüş olanlar yani gastroenterologlar yapmalıdır. Eğer bir engel yoksa hastaya bir ön hazırlık olarak ilaç uygulanmalıdır. Öncelikle hastanın dil kökü ve küçük dil çevresi diş hekimlerinin de kullandığı bölgesel uyuşma yapan bir spreyle uyuşturulur. Bu bulantıyı ortadan kaldırır. Daha sonra da kol damarından rahatlatıcı ve hafif uyku yapıcı ilaçlar verilir. Endoskopi bu şekilde yapıldığı zaman çok rahat olur. Çoğu zaman hasta işlem bittikten sonra "Gerçekten gastroskopi yaptınız mı? Bitti mi?" diye sormaktadır. Ayrıca gerekirse endoskopi sonrası uyku giderici ilaçlar da uygulanır. İşlem bittikten sonra hasta bir iki saat sonra işinin başında olabiliyor. Ama o gün araba kullanmasını ve aşırı dikkat gerektiren işler yapmasını istemiyoruz.

Peki nasıl bir işlem bu?
Yapılan iş şu: 8-10 milimetre kalınlığında son derece yumuşak bir boru yemekborusundan mideye ve onikiparmak barsağına görülerek yönlendirilip ulaşılıyor. Aşağı yukarı uzunluğu 110-120 santim arasında olan cihazın ucunda kamera var ve geçtiği bölgeleri bir televizyon ekranına yansıtıyor. Doktor da bu görüntülere bakarak hastanın incelenen bölgenin iç yüzeyini görüyor ve teşhisi koyabiliyor. Bu işlem sırasında hastanın nabız durumu ve oksijen düzeyi izleniyor. Gerekirse tanı için parça alınıyor (biyopsi) veya kanama durdurma, polip çıkarma gibi tedavi edici işlemler de yapılabiliyor. İşlem 3-5 dakikada tamamlanıyor. Önceden en az 6 saatlik açlık gerekiyor.

Aç kalmak gastriti azdırır mı?
Gastritlerde uzun süre açlık genellikle şikâyetleri artırabilir. Bazen aç karnına şikâyetler daha yoğunken, bazılarında ise yemek sonrası özellikle şişkinlik, gerginlik, gaz ve geğirti gibi yakınmalar hâkim olabilir. Yiyeceğin türü de yakınmaları etkileyebilir. Baharatlılar, yağlılar, kızartmalar, asitli içecek ve meyvelar, turşu ve sirke zararlılar arasındadır.

Sigara ve alkol gastritte etkili mi?
Sigaranın sindirim sisteminde çok olumsuz etkileri vardır. Özellikle nikotin mide asit salgısını artırmakta ve olumsuzluklara neden olmaktadır. Ayrıca nikotin mide giriş kapısının gevşemesine neden olmakta ve reflü hastalığına yol açmaktadır. İyileşmeyi geciktirmektedir. Alkolünde direkt tahriş edici etkisi mevcuttur. Sigara ve alkolün damarları etkilediği ve bu şekilde zararlı olduğu bilinmektedir.